Kasety rowerowe oraz wolnobiegi stanowią kluczową role w układzie napędowym roweru. Ten element roweru przenosi całą siłę włożoną przez użytkownika na tylne koło rowerowe. W przypadku rowerów wyposażonych w przełożenie zewnętrzne kaseta lub wolnobieg posiadają odpowiednią ilość zębatek o zróżnicowanej ilości zębów. Liczba zębów wpływa na maksymalną prędkość rozwijaną przez rower oraz na komfort jazdy w trudnym terenie. Pionierami w dziedzinie przełożeń rowerowych jest firma Sturmey Archer. Założyciele, czyli Henry Sturmey oraz James Archer, w roku 1902 wprowadzili na rynek pierwszą piastę wyposażoną w 3 biegi. Po ponad stu latach konstrukcji i projektowania układów napędowych firma ta stała jedną z największych produkujących piasty z biegami wewnętrznymi oraz zewnętrznymi.
Kaseta rowerowa 8, 9, 10 biegowa
Kaseta rowerowa to zbiór trybów zębatych, które są zamontowane na tylnej piaście kół. Służy ona do przenoszenia napędu od łańcucha na koło tylne, umożliwiając zmianę przełożeń w trakcie jazdy. Występować ona może w różnych wariantach z różną liczbą trybów, co pozwala na dostosowanie roweru do różnych warunków terenowych i preferencji rowerzysty. W nowoczesnych rowerach można spotkać kasety 8, 9, 10 a nawet 11 i 12 rzędowe. Z kolei wolnobieg to mechanizm znajdujący się w piastach tylnego koła lub montowany na piastę. Umożliwia on kołu swobodne obracanie się wstecz bez konieczności napędzania łańcuchem. Jest to przydatne zwłaszcza podczas hamowania, gdy rowerzysta może swobodnie cofnąć pedały bez konieczności wyłączania mechanizmu napędowego. Różnica między nimi polega głównie na funkcji i lokalizacji. Kaseta odpowiada bowiem za zmianę przełożeń, podczas gdy wolnobieg umożliwia swobodne obracanie się koła tylnej piasty. Oba elementy są bardzo ważne dla płynności i efektywności jazdy na rowerze. Zaś odpowiedni ich dobór i konserwacja wpływają na komfort oraz wydajność pedałowania.
Jak sprawdzić czy mam kasetę czy wolnobieg?
Aby sprawdzić, czy w naszym rowerze zainstalowana jest kaseta, czy wolnobieg, warto zacząć od zrozumienia różnicy między tymi dwoma elementami układu napędowego. Kaseta to bowiem zestaw zębatek na tylnej piaście zamocowane zwykle za pomocą nakrętki kasety. Wolnobieg, z kolei, to mechanizm umieszczony w piastach tylnego koła. Pierwszym sposobem na sprawdzenie rodzaju napędu jest zatem bezpośrednie zbadanie tylnej piasty kół. Jeśli widzimy, że zębatek jest więcej niż jedna, to znaczy, że mamy kasetę. W przypadku wolnobiegu nie będziemy widzieć żadnych trybów zębatych na piastach. Jest tak, ponieważ jego mechanizm znajduje się wewnątrz. Kolejnym sposobem jest przeglądanie dokumentacji swojego roweru lub sprawdzenie specyfikacji modelu na stronie internetowej producenta. Informacje o rodzaju zainstalowanego napędu powinny być tam dostępne. Wreszcie, jeśli nadal mamy wątpliwości, możemy skonsultować się z doświadczonym mechanikiem rowerowym. Posiada on bowiem wiedzę i doświadczenie, które pozwolą im szybko i dokładnie zidentyfikować rodzaj napędu w naszym jednośladzie. Dodatkowo o oba rodzaje napędu należy regularnie dbać, aby cieszyć się płynną i efektywną jazdą na rowerze.
Kaseta a wolnobieg czym się różnią?
Wolnobiegi są zdecydowanie starszym rozwiązaniem, choć zasada działania jest bardzo podobna. Wolnobiegi są nakręcane na wystający gwint tylnej piasty. Rozwiązanie to jest dość proste - gwint jest zgodny z kierunkiem pedałowania, dlatego nie ma możliwości samoczynnego odkręcenia się tego elementu osprzętu rowerowego. Minusem tego rozwiązania jest to, że wolnobieg posiada dość krótki gwint odpowiadający szerokości dwóch lub trzech największych zębatek. Przez to nieco zaburzony jest rozkład siły podczas jazdy na „najwyższym” biegu. Mechanizm zapadkowy umieszczony jest wewnątrz wolnobiegu – pozwala ono na klinowanie się sprzęgła pedałując, natomiast podczas pedałowania „do tyłu” wolnobieg pozwala na cofnięcie się całego łańcucha wraz z charakterystycznym dźwiękiem przeskakiwania zapadek. Rozwiązanie to jest dość tanie, posiada prostą konstrukcję, dlatego też stosowane jest w rowerach nieco tańszych lub starszych.
Kaseta jest zdecydowanie nowszym rozwiązaniem, którego montaż odbywa poprzez nasunięcie kasety na wieloklin odpowiadający długości całej kasety. Mechanizm zapadkowy zintegrowany jest z piastą wyposażoną w wieloklin – dzięki temu sama kaseta jest lżejsza, ponieważ nie jest wyposażona w żadne łożyska i mechanizmy zapadkowe. Kolejną zaletą jest podparcie na całej długości kasety – skutkuje to lepszym rozłożeniem obciążeń podczas napędzania roweru. Kasety zazwyczaj mają konstrukcje ażurową, zaprojektowaną tak, aby pozostały jedynie niezbędne elementy konstrukcyjne kasety. Mniejsza ilość zużytego materiału przekłada się na niższą wagę całkowitą kasety. Z racji niskiej wagi oraz dobrego przełożenia obciążeń kasety stosowane są w droższych rowerach lub w rowerach sportowych przeznaczonych do takich dyscyplin jak kolarstwo szosowe lub górskie.
Wybór kasety rowerowej oraz wolnobiegu rowerowego
Rynek wypełniony jest producentami takiego osprzętu, jednak szczególną uwagę należy zwrócić na gigantów. To oni stara się wprowadzać innowacje do tego rodzaju osprzętu, jednocześnie prześcigając się w masie całkowitej produktu. Do największych firm produkujących kasety rowerowe oraz wolnobiegi rowerowe można zaliczyć Shimano, SRAM, Sunrace, Sturmey Archer. Dobór odpowiedniej kasety lub wolnobiegu rowerowego uzależniony jest od ilości przerzutek, w które wyposażony jest rower. 11 stopniowe przerzutki wymagają zastosowania 11 rzędowej kasety, analogiczna sytuacja jest przy innych ilościach biegów. Najlepiej dobierać ten osprzęt systemowo – jeżeli przerzutka została wyprodukowana przez np. Shimano to najlepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie kasety Shimano kompatybilnej z przerzutką. Należy pamiętać, aby serwisować kasety oraz wolnobiegi – łożyska znajdujące się w tych elementach niezbyt lubią wodę, kurz lub błoto.